Cholesterolmetingen, kijk naar de verhoudingen

Edwin Baints
20 december 2023

Introductie:

De afgelopen weken heb ik meerdere keren mijn cholesterol laten meten. Zowel als onderdeel van een Intermittent Living programma als voor een jaarlijkse check-up voor de zorgverzekering. In deze blog ga ik dieper in op de functies van cholesterol, waar je op moet letten bij de beoordeling van de resultaten van een cholesterolmeting en wat je kan doen om cholesterolniveaus richting gezonde waardes te krijgen.

De Algemene Functie van Cholesterol

Cholesterol is een vetachtige stof die essentieel is voor verschillende functies in het lichaam. Het wordt door ons lichaam geproduceerd (ca 75% van het totaal) en gehaald uit voeding (ca 25%). Het vermijden van cholesterol uit de voeding heeft dus niet veel zin als je je cholesterolwaarden wilt laten zakken.

Cholesterol speelt een cruciale rol bij o.a. 

  • de opbouw en onderhoud van celmembranen, 
  • de productie van hormonen (zoals cortisol en geslachtshormonen), 
  • de productie van galzuren,
  • de vorming van vitamine A, E, D en K en 
  • de vorming van natuurlijk antibiotica..

Typen Cholesterol

Cholesterol wordt vervoerd in de bloedbaan in de vorm van lipoproteïnen. 

De belangrijkste typen cholesterol en hun functies zijn:

  1. LDL (Low-Density Lipoprotein - Lage Dichtheid Lipoproteïne):
    • Functie: LDL-Cholesterol transporteert cholesterol van de lever naar de cellen, via de bloedbaan. Dit is onder andere nodig voor de opbouw en reparatie van celmembranen. Een hoge LDL waarde is vaak het gevolg van een beschadiging of infectie ergens in het lichaam. 
    • Probleem: Wanneer er teveel LDL in de bloedbaan is en weinig HDL, kan het zich ophopen in de wanden van de bloedvaten en plaques vormen, wat kan leiden tot atherosclerose (verharding van de slagaders) en het verhogen van het risico op hartaandoeningen en beroertes. 

LDL wordt vaak beschouwd als "slecht" cholesterol. Dit klopt ten dele, het is met name een probleem als de hoeveelheid LDL hoog is EN de hoeveelheid HDL laag.

  1. HDL (High-Density Lipoprotein - Hoge Dichtheid Lipoproteïne):
    • Functie: HDL-Cholesterol transporteert het overtollig cholesterol uit de bloedvaten naar de lever. Daar wordt het afgebroken en uitgescheiden.
    • Belang: Een hoger HDL-cholesterolgehalte wordt geassocieerd met lagere gezondheidsrisico’s. HDL wordt daarom vaak aangeduid als "goed" cholesterol.
  2. Triglyceriden:
    • Functie: Triglyceriden zijn een vorm van vet in het bloed en dienen als energiereserve. Ze komen voort uit overtollige calorieën die niet onmiddellijk worden gebruikt.
    • Probleem: Hoge triglycerideniveaus kunnen het gevolg zijn van overmatige calorie-inname, vooral uit koolhydraten en suikers i.c.m. een te laag verbruik. Vrije triglyceriden zorgen voor grotere vetcellen en hogere ontstekingswaarden in het lichaam.

De balans tussen deze verschillende cholesteroltypen is cruciaal voor een gezond lichaam. Een teveel aan LDL-cholesterol en triglyceriden, samen met een tekort aan HDL-cholesterol, kan leiden tot onder andere hart- en vaatziekten, metabool syndroom en verhoogde ontstekingswaarden in het lichaam.

Cholesterolmeting

Vaak wordt gemeten:

  • Totaal cholesterol (TC): Dit omvat VLDL (een voorloper van LDL), LDL cholesterol als HDL cholesterol. Een waarde boven 4,9 mmol/L (= 190 mg/dL) wordt gezien als risicovol. Deze waarde is een optelsom van ‘goed’ en ‘slecht’ cholesterol. Een hoge, en dus goede waarde voor HDL kan dus bijdragen aan een verhoogde waarde van TC. Dit is hierdoor een minder betrouwbare indicator.
  • LDL-cholesterol (low-density lipoprotein). Deze wil je sowieso onder 4.1 mmol/L (=160 mg/dL) hebben.
  • HDL-cholesterol (high-density lipoprotein). Deze wil je sowieso boven 1.3 mmol/L (=50 mg/dL) hebben.
  • Triglyceriden. Hiervan wil je niet te veel vrij in bloedbaan hebben. Liever niet meer dan de hoeveelheid HDL (in mmol/L) en niet meer dan 1.7 mmol/L (= 150 mg/dL).

De verhoudingen zijn belangrijker dan de afzonderlijke waarden. De belangrijkste verhoudingen zijn:

  • Triglyceriden/HDL-C-verhouding: Dit lijkt de belangrijkste voorspeller voor hart- en vaatziekten, metabool syndroom en verhoogde ontstekingswaarden. Idealiter zou deze verhouding lager moeten zijn dan 1 en zeker lager dan 2.
  • LDL/HDL-verhouding: Deze waarde heeft ook meer voorspellende waarde dan het totaal cholesterol. Ook bij deze geldt hoe lager de ratio, hoe beter. Een ratio van minder dan 2,5 wordt als gunstig beschouwd.

Verbeteren cholesterolwaarden

Een gezonde levensstijl, waaronder een uitgebalanceerd dieet, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van roken, kan helpen om de cholesterolwaarden in evenwicht te houden en gezondheidsrisico’s te verminderen. Denk hierbij aan:

  • Beperken inname suikers en geraffineerde koolhydraten. Hiermee beperk je de toename van met name triglyceriden.
  • Krachttraining en HIIT (High Intensity Interval Training) verlagen de LDL concentraties en verhogen die van HDL.
  • Beweeg nuchter, hierdoor verbrandt je vrije triglyceriden.
  • Vit D wordt onder invloed van zon gemaakt uit cholesterol. Dus de zon helpt bij het verlagen van cholesterolwaarden.
  • Koude training, bijvoorbeeld door het regelmatig nemen van een ijsbad draagt bij aan het verhogen van de capaciteit om vrij LDL en vrije triglyceriden uit de bloedbaan te halen.

Regelmatige controle van cholesterolgehaltes is belangrijk om vroegtijdig risico's te identificeren en gepaste maatregelen te nemen.

 


Gebruikte bronnen:

Kosmas, C. E., Rodriguez Polanco, S., Bousvarou, M. D., Papakonstantinou, E. J., Peña Genao, E., Guzman, E., & Kostara, C. E. (2023). The Triglyceride/High-Density Lipoprotein Cholesterol (TG/HDL-C) Ratio as a Risk Marker for Metabolic Syndrome and Cardiovascular Disease. Diagnostics (Basel, Switzerland), 13(5), 929. https://doi.org/10.3390/diagnostics13050929

Che, B., Zhong, C., Zhang, R., Pu, L., Zhao, T., Zhang, Y., & Han, L. (2023). Triglyceride-glucose index and triglyceride to high-density lipoprotein cholesterol ratio as potential cardiovascular disease risk factors: an analysis of UK biobank data. Cardiovascular diabetology, 22(1), 34. https://doi.org/10.1186/s12933-023-01762-2.

Slentz CA, Houmard JA, Johnson JL, Bateman LA, Tanner CJ, McCartney JS, Duscha BD, Kraus WE. Inactivity, exercise training and detraining, and plasma lipoproteins. STRRIDE: a randomized, controlled study of exercise intensity and amount. J Appl Physiol (1985). 2007 Aug;103(2):432-42. doi: 10.1152/japplphysiol.01314.2006. Epub 2007 Mar 29. PMID: 17395756.